Dosya inceleme yetkisi sadece avukatlara özel olarak tanınmış bir haktır. Bu hak avukatın kişiliğinden ziyade görevi neticesinde temsil ettiği kişilerin hak arama hürriyetinin sağlanması amacıyla tanınmıştır.
Avukatın vekalet sunmayı düşündüğü dosyaları kendisi veya birlikte çalıştığı stajyerleri aracılığıyla inceleme hakkı mevcuttur.
Hakkında açılmış ve ya açılacak olan davalarda bilgi edinme hakkı bütün vatandaşlara tanınmış bir haktır. Ancak kendi iş ve işlemlerini bir vekil aracılığıyla görmek isteyen kişilerin avukatı görevlendirmesiyle, her türlü belge ve bilgiyi incelemehakkına sahiptir. Bu dosya inceleme işlemi için herhangi bir noter onaylı vekaletname sunması gerekmemektedir.
Hatta avukatın bu hakkını tam ve etkin bir şekilde kullanması soruşturma ve kovuşturma aşamalarında davanın daha hakkaniyetli ve hızlı çözümlenmesinde büyük öneme sahiptir.
Avukatlık Kanunu md. 2/3 ; Yargı organları, emniyet makamları, diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu iktisadi teşebbüsleri, özel ve kamuya ait bankalar, noterler, sigorta şirketleri ve vakıflar avukatlara görevlerinin yerine getirilmesinde yardımcı olmak zorundadır. Kanunlarındaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, bu kurumlar avukatın gerek duyduğu bilgi ve belgeleri incelemesine sunmakla yükümlüdür. Sadece bu belgelerden örnek alınması vekaletname ibrazına bağlıdır.
Ancak son zamanlarda avukatların dosya inceleme yetkisi kanunla tanınmış olmasına rağmen mahkemeler tarafından dosyaya vekaletname sunulması gerektiği yönünde itirazlar bulunmakta ve avukatların müvekkil adayları hakkında açılmış veya açılması muhtemel dosyaları hakkında bilgi alması engellenmeye çalışmaktadır. Tapu SGK gibi kurumlarda da vekaletname olmadan sorgulama ve inceleme yapılamayacağı yönünde görüşler bulunmakta ama bilgi ve belge inceleme hakkı sayesinde avukat bir davayı açıp açmayacağına karar verme durumu söz konusu iken , açılmama ihtimali bulanan bir dava için vekaletname almak mantıksızdır. Avukatlık bir kamu görevidir. Bu görevin kısıtlanması, engellenmesi vatandaşın bilgi alma ve savunulma hakkını ihlal etmektedir.
Yasa ile tanınmış olan bu hakkın kullandırılmasında her kurum avukatın gerek duyduğu bilgi ve belgeleri incelemesine sunmakla yükümlüdür. Aksi halde kamu görevlisine görevi yaptırmamak için direnme suçunu oluşturacaktır. Bu suçun cezası 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezasıdır. Suçun yargı görevi yapan kişilere karşı (avukat, hakim, savcı, bilirkişi, tanık vs.) işlenmesi halinde, 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur (TCK md.265/2).
Av. Çiğdem ÇETİN
